زمانی که شخصی، مالکیت کالا و یا مالی اعم از (منقول و یا غیر منقول) را بر عهده دارد، نسبت به آن کالا حقی داشته و می تواند هر گونه تصرفی در مال خود تا جایی که منجر به ورود ضرر به دیگران نشود، داشته باشد. لکن گاهی اثبات مالکیت بر مال به صرف ادعا امکان پذیر نمی باشد و می بایست ادله و مدارکی برای اثبات آن ارائه نمود.
در این مقاله تعریف اثبات مالکیت، ادله اثبات آن، شرایط دعوای اثبات مالکیت و مدارک لازم جهت طرح دعوا را بیان نموده ایم. پس تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
اثبات مالکیت
مالکیت به رابطه و تسلطی می گویند که شخص، بر مال خود دارد و باعث می شود دیگران نتوانند در آن مال، تصرف نمایند. و به خود شخص اجازه هر نوع تصرفی را در مال می دهد.
یکی از ادله اثبات مالکیت و مهم ترین آن، سند مالکیت می باشد که اثبات می نماید شخص خواهان و یا خوانده، بر آن مال، مالکیت دارد.
حال اسناد مطابق قانون مدنی به دو دسته تقسیم می شوند که عبارتند از:
- اسناد عادی
- اسناد رسمی
در قانون مدنی، اسناد رسمی از اعتبار بیشتری نسبت به اسناد عادی برخوردارند. زیرا در اسناد رسمی تنها ادعای جعل از ناحیه طرف مقابل قابل طرح است لکن در اسناد عادی، هم ادعای جعل و هم ادعای انکار و تردید مطرح می باشد.
روش های اثبات مالکیت
بر اساس ماده ۱۹۴ قانون آیین دادرسی مدنی:
“هر امری که خواهان برای اثبات ادعای خود و خوانده برای دفاع از خود آن را به کار برد، دلیل محسوب می شود.”
مطابق قانون مدنی برای اثبات مالکیت، روش های گوناگونی وجود داشته که عبارتند از:
۱ –سند:
همانطورکه در صدر مقاله اشاره نمودیم، سند یکی از محکم ترین دلایل، برای اثبات مالکیت به شمار می رود که از توان اثباتی بالایی برخوردار می باشد.
و اسناد به دو دسته عادی و رسمی تقسیم می شوند.
در صورت تعارض ادله با سند رسمی، این سند رسمی است که سایر ادله را بی اعتبار نموده و مالکیت را اثبات می نماید.
***بنابراین مالکیت تنها با سند رسمی قابل اثبات می باشد.
بطور مثال: چنانچه شخص مدعی برای اثبات مالکیت خود، به سند عادی استناد نماید و طرف مقابل دارای سند رسمی باشد، قانون، دارنده سند رسمی را نیز مالک خواهد شناخت.
۲ – استفاده از شاهد:
بر اساس ماده ۱۳۰۹ قانون مدنی:
“در مقابل سند رسمی یا سندی که اعتبار آن در محکمه محرز شده، دعوی که مخالف با مفاد یا مندرجات آن باشد به شهادت اثبات نمی‌گردد.”
شهادت به این معنا می باشد که:
افرادی غیر از مالک بر به حق بودن او گواهی بدهند.
بطور مثال: در بند ب ماده ۲۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی بیان نموده:
“دعاوی مالی یا آنچه که مقصود از آن مال می باشد با گواهی دو مرد یا یک مرد و دو زن اثبات می شود.” این بدین معنا می باشد که چنانچه در دعاوی مالی، دو مرد یا یک مرد و دو زن شهادت دهند، مالکیت فرد اثبات می شود. البته این در حالیست که سند رسمی مورد قبول محکمه موجود نباشد.
۳ – استفاده از تصرف:
اماره ید یا تصرف، به معنای داشتن رفتار مالکانه با مال، همانند مالک آن مال می باشد.
بر اساس ماده 35 قانون آیین دادرسی مدنی، قاعده ید به این معنا می باشد شخص با مالی که در اختیار دارد، همانند مالک آن رفتار می‌کند.
بر اساس ماده فوق الذکر:
“تصرف به عنوان مالکیت دلیل مالکیت است.”
تصرف به این معنا می باشد که:
چنانچه شخصی بعنوان مالک، بر ملکی تصرف نماید و در عرف هم بعنوان مالک شناخته شود، این تصرف اثبات کننده مالکیت شخص می باشد. البته این در صورتی است که خود متصرف بعنوان مالک شناخته شود نه نماینده قانونی وی یا کسی که از طرف او مامور به انجام امور ملک می شود و اینکه این تصرف قانونی باشد.
۴-اقرار:
یکی دیگر از روش های اثبات مالکیت، اقرار می باشد. و به این معنا می باشد که، خود فرد به ذی حق بودن خود یا طرف مقابل، اقرار نماید.
بر اساس ماده ۲۰۲ قانون آیین دادرسی مدنی:
“هرگاه کسی اقرار به امری نماید که دلیل ذی حق بودن طرف او باشد، دلیل دیگری برای ثبوت آن لازم نیست.”
بطور مثال: چنانچه در دعوای میان مالک و متصرف بر سر مالکیت مال، متصرف اقرار نماید که مال را به ناحق تصرف نموده و این مال متعلق به مالک می باشد، مالکیت مال اثبات گردیده و از ید متصرف خارج خواهد شد.
اماره تصرف، تنها برای اثبات اموال غیر منقول کاربرد داشته و در اموال منقول همانند سهام و … استفاده نمی شود.
بطور مثال:
چنانچه کسی در یک زمینی بمدت 15 سال، به طور قانونی تصرف کرده باشد، این تصرف برای اثبات مالکیت در دادگاه مورد قبول قرار می گیرد. لکن برای اثبات مالکیت اموالی همچون سهام و … می بایست از ادله دیگری مثل سند، شهادت و … استفاده نمود.
شرایط دعوای اثبات مالکیت
دعوای اثبات مالکیت می بایست دو شرط داشته باشد که به شرح ذیل می باشد:
- وجود قرارداد (شفاهی و یا کتبی):
چنانچه فردی ادعا نماید مالکیت مالی را بر عهده دارد، می بایست برای اثبات ادعای خود، یک قرارداد شفاهی و یا کتبی دال بر انتقال مالکیت از شخص دیگری، نیز داشته باشد.
- اثبات معتبر بودن این قرارداد:
بار اثبات اعتبار قرارداد، بر عهده ی فرد خواهان است و او باید اثبات نماید قراردادی که به آن استناد نموده معتبر می باشد.
دادگاه صالح دعوای اثبات مالکیت
دادگاه صالح برای اثبات دعوی مالکیت، بسته به مال (منقول و یا غیر منقول) بودن، متفاوت می باشد.
- چنانچه مال غیرمنقول، باشد:
دادگاه صالح برای رسیدگی به دعوای اثبات مالکیت، دادگاه محل وقوع مال غیرمنقول می باشد.
- چنانچه مال منقول، باشد:
دادگاه محل زندگی متهم و یا خوانده، دادگاه صالح به رسیدگی می باشد.
مدارک لازم جهت اثبات ادعای مالکیت
- سند عادی و رسمی
“هر سندی اعم از رسمی و یا عادی که بتواند مالکیت شخص را اثبات نماید، می بایست در دادگاه ارائه شود.”
- اقرارنامه
“چنانچه اقرار به عنوان یکی از روش های اثبات مالکیت به کار رود، می بایست این اقرارنامه به دادگاه نیز ارائه شود.”
- استشهادیه و اظهارات شهود
“چنانچه هر یک از طرفین از شهادت شهود استفاده نمایند، می بایست اسامی شهود، آدرس و اطلاعات آنها را در استشهادیه تنظیمی دکر شود و خود شهود نیز در محضر دادگاه حاضر شوند.”
- رسید پرداخت وجه
“هر نوع سندی دال بر پرداخت وجه بعنوان خرید ملک، می تواند سند اثبات مالکیت باشد.”
بمنظور کسب اطلاع از این جرم و قوانین حاکم بر آن، توصیه می شود از مشاوره وکیل حقوقی، وکیل ملکی گروه یکتا وکیل بهره مند شوید.
