در قانون مبارزه با مواد مخدر، دو قاعده به نام های قاعده تناسب و قاعده جمع وجود دارد.
در مواد 4، 5، 8 و 40 قانون مذکور، مجازات می بایست بر اساس قاعده تناسب تعیین شود. قاعده تناسب در قانون مبارزه با مواد مخدر ربطی به شخصیت مرتکب (موضوع قانون مجازات اسلامی یا همان اصل فردی کردن مجازات) ندارد. (این تناسب ریاضی است)
اگر چه تعیین مجازات بر اساس قاعده تناسب، فرمول دارد لکن نیازی نیست که این امر الزاما بصورت دقیق مطابق علم ریاضی محاسبه شود.
ممکن است در تعیین مجازات مقداری خطا صورت گیرد که قابل اغماض است. واحدهای توزین مواد مخدر سانت (سوت)، گرم و کیلوگرم است؛ هر صد سانت، یک گرم و هر هزار گرم یک کیلوگرم است؛ مثلاً اگر از کسی ۱۰ گرم و ۵ سانت گرفته شود و بخواهید مجازات را دقیق محسوب بکنید باید میزان مجازات را به صورت دقیق تا آخرین ریال بگویید که عملاً این کار انجام نمیشود.
قاعده تناسب
نکته مهمی که در اینجا وجود دارد این است که:
قاعده تناسب شیوه الزامی تعیین مجازات مواد ٤ ، ٥ ، ٨ و ٤٠ در حالت ساده است.
به بیان دیگر، قاعده تناسب نمی تواند باعث شود که مجازاتهای مواد مخدر در این ۴ ماده، میزان ثابتی در نظر گرفته شود. بلکه این مجازاتها دارای حداقل و حداکثر می باشند.
قاعده تناسب می گوید که:
((مجازاتها در حالت ساده با این شیوه تعیین می شوند و این مجازاتها میزان ثابتی ندارد. چون اگر بپذیریم که مجازات هر میزان ماده مخدر یا روانگردان ثابت است دیگر ماده ۱۲ که میگوید هر کس این رفتارها را انجام داده است، به حداکثر مجازات جرم ارتکابی محکوم می شود و هم چنین ماده 18 قانون مدکور بی معنا می گردد.))
پس لاجرم بایستی بپذیریم که این مجازاتها دارای حداقل و حداکثر هستند تا بدان مواد معنا ببخشیم.
پس در یک جمع بندی می توان اینگونه بیان داشت که،
قاعده تناسب شیوۀ الزامی تعیین مجازات در قانون مبارزه با مواد مخدر در حالت ساده و عادی می باشد لکن این موضوع مؤید این نیست که جرائم قانون مبارزه با مواد مخدر فاقد حداقل و حداکثر هستند.
“توضیح قاعده”
در متن این ۴ ماده گفته شده است که:
چنانچه کسی این رفتارها را انجام بدهد با در نظر گرفتن اصل تناسب و با توجه به مقدار مواد به مجازاتهای ذیل محکوم میشود:
بند ۱ ماده ۴ بیان داشته است، چنانچه شخصی تا ۵۰ گرم بنگ، چرس، گراس، تریاک، شیره، سوخته، تفاله تریاک و یا دیگر مواد مخدر یا روان‌گردان‌های صنعتی غیرداروئی که فهرست آنها به تصویب مجلس شورای اسلامی می رسد را به هر نحوی به کشور وارد و یا به هر طریقی صادر یا ارسال نماید یا مبادرت به تولید، ساخت، توزیع یا فروش کند یا در معرض فروش قرار دهد به مجازات جزای نقدی تا 60 میلیون ریال محکوم میشود. پس یعنی از ۱ سانت تا ۵۰ گرم به این میزان مجازات می شود.
بیش از ۵۰ گرم تا ۵۰۰ گرم نیز جزای نقدی، شلاق و در صورتی که دادگاه لازم بداند حبس دارد و بند ۳ بحث حبس را مطرح می کند.
بند ۳ ماده ۴ در خصوص بیش از ۵۰۰ گرم تا ۵ کیلوگرم است؛ یعنی حداقل بند، ۵۰۰ گرم و ۱ سانت و حداکثر بند، ۵ کیلوگرم است؛ حداقل مجازات هم ۳ سال حبس و ۵۰ ضربه شلاق و 150 میلیون ریال نیز جزای نقدی حداقل موجود در این بند است. از فرمول تناسب هم میتوانیم جزای نقدی هم شلاق و هم حبس را محاسبه کنیم؛
ما در اینجا حبس را به شرح ذیل محاسبه می کنیم:
میزان مجازات تعیینی= حداقل مجازات بند + (حداکثر مجازات بند منهای حداقل مجازات بند تقسیم بر حداکثر میزان مواد بند منهای حداقل گرم مواد بند) ضرب در (میزان گرم مواد مکشوفه منهای حداقل گرم مواد)
بررسی و حل نمونه مساله
شخصی ۱ کیلوگرم تریاک فروخته است. میزان حبس از طریق قاعده تناسب، چگونه محاسبه می شود؟
اولین چیزی که می بایست محاسبه کنید، حداقل مجازات بند است که در اینجا بند (۳) حداقل مجازات حبس، ۳ سال است. می بایست که حبس را به ماه نوشته شود تا عدد دقیق تر به دست بیاید.
لذا حداقل حبس در اینجا ۳۶ ماه است به علاوه میکنیم با خط کسری که در صورت آن حداکثر مجازات بند منهای حداقل مجازات بند میشود؛ حداکثر مجازات بند ۱۵ سال است که ۱۸۰ ماه میشود و حداقل مجازات بند نیز ۳۶ ماه می شود. مخرج کسر نیز حداکثر میزان مواد بند منهای حداقل میزان مواد می شود که حداکثر میزان مواد در این بند ۵ کیلوگرم است که به گرم مینویسیم که ۵۰۰۰ گرم می شود و سپس منهای ۵۰۰ گرم می کنیم. سپس ضرب در میزان) مواد مکشوفه منهای حداقل میزان مواد بند می کنیم که میزان مواد مکشوفه ما یک کیلوگرم یعنی ۱۰۰۰ گرم است که منهای حداقل میزان مواد بند که ۵۰۰ گرم است می کنیم و سپس حاصل را به دست می آوریم.
مجازات حبس فروش ۱ کیلوگرم تریاک، ٥٢ ماه حبس می شود. جزای نقدی و شلاق را نیز به همین شیوه می توان محاسبه نمود.
بمنظور کسب اطلاعات در این زمینه، توصیه می شود از مشاوره وکیل حقوقی گروه یکتا وکیل بهره مند شوید تا به شما در طی نمودن این مسیر و هم چنین اخد نتیجه مطلوب یاری رسانند.
