در گذشته اکثر معاملات و خرید و فروش ها اعتباری انجام می شد و مردم به سبب اعتمادی که به یکدیگر داشتند، از تنظیم قرارداد پرهیز می نمودند ولکن با گذشت زمان و کلاهبرداری های صورت گرفته به مرور افراد به سمت تنظیم قرارداد، رو آورده و سعی داشتند با تنظیم قراردادهای گوناگون و قوانین حاکم بر آن، تا حدود زیادی جلوی کلاهبرداری و جرائم دیگر را بگیرند.
عقود و قراردادها انواع مختلفی داشته که عبارتند از: عقود معین یا نامعین یا عقود لازم و جایز، بمنظور از بین رفتن و برهم زدن این قراردادها، قانونگذار مواردی را در قانون پیش بینی نموده است از قبیل: فسخ، ابطال، اقاله و …
در این مقاله شرط فاسخ، انواع انفساخ، دعوی تایید انفساخ قرارداد و … را قرار داده ایم. پس تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
تایید انفساخ قرارداد
مطابق قانون مدنی، بمنظور پایان دادن به عقود و معاملات منعقد شده، راه های گوناگونی وجود دارد که عبارتند از:
- انفساخ
- فسخ
- ابطال
- اقاله یا همان تفاسخ
انفساخ، تنها نهادی قانونی و حقوقی می باشد که بدون اراده و دخالت طرفین عقد، سبب پایان یافتن و بر هم خوردن عقد، می شود.
و عواملی که منجر به تحقق یافتن آن می شود، می تواند موارد پیش بینی شده در قانون و یا موارد توافق و تراضی شده میان طرفین یک عقد، باشد.
بطور مثال: شخص الف و ب، به هنگام انعقاد قولنامه یا قرارداد معامله زمین، توافق می کنند، در صورت پاس نشدن چک مربوط به ثمن معامله توسط شخص ب، ظرف 1 ماه از تاریخ انعقاد قولنامه یا قرارداد، عقد واقع شده، خود به خود منفسخ شود.
در این شرایط، چنانچه ظرف یک ماه پس از انعقاد قرارداد، وجه چک پرداخت نشود، قولنامه یا قرارداد معامله زمین، خود به خود، منفسخ خواهد شد و از لحظه انفساخ، فاقد اثر حقوقی است.
انواع انفساخ قرارداد
انفساخ قرارداد بر دو نوع می باشد که به شرح ذیل است:
-
انفساخ قهری
مقصود از انفساخ قهری انفساخی می باشد که،
قانون گذار، با توجه به قواعد حاکم بر قراردادها و نیاز روز جامعه در قانون، پیش بینی نموده است و تحقق آن ها را سبب منفسخ شدن و برهم خوردن خود به خود یک عقد، بدون اراده طرفین آن، دانسته است.
این موارد عبارتند از:
1- لعان:
بدین معنا که، چنانچه شوهری در دادگاه و پس از طی تشریفات قانونی، فرزند خود را انکار کند یا به همسر خود، نسبت زنا بدهد و هیچ دلیلی برای اثبات این امر نداشته باشد، لعان محقق شده و سبب، انفساخ عقد نکاح و حرمت ابدی زن و شوهر می گردد.
2- تلف شدن موضوعقرارداد، پیش از تسلیم و در مواردی تلف شدن قرارداد پس از تسلیم، نیز می تواند سبب منفسخ شدن عقودی نظیر بیع، اجاره و قرض شود.
بدین معنا که چنانچه در عقد بیع، مال موضوع عقد، پیش از تحویل به خریدار، نزد فروشنده و بدون تقصیر وی، تلف شود یا در عقد قرض، مال مورد قرض، پیش از تقدیم به قرض گیرنده از بین برود، این عقود، منفسخ خواهند شد.
3- بر اساس مواد 378، 649 و 483 قانون مدنی:
در عقد اجاره، چنانچه تمام یا قسمتی از مال الاجاره پیش از تسلیم به مستاجر و یا پس از آن، به واسطه یک حادثه، کلا یا بعضا، تلف شود، عقد اجاره، نسبت به قسمت تلف شده، از زمان تلف، منفسخ خواهد شد.
4- بر اساس ماده 527 قانون مدنی:
منفسخ شدن عقد مزارعه، به علت از بین رفتن قابلیت انتفاع زمین به واسطه مانعی چون، نبود آب یا علل دیگر و عدم امکان رفع مانع.
5- بر اساس بند دوم ماده 51 قانون مدنی:
منفسخ شدن حق انتفاع، به علت تلف شدن مالی که موضوع انتفاع است.
6- بر اساس ماده 954 و 551 قانون مدنی:
منفسخ شدن کلیه عقود جایز، به علت تحقق مواردی چون، موت و سفه و منفسخ شدن برخی عقود جایز به موجب جنون یکی از طرفین عقد، نظیر عقد وکالت و عقد مضاربه.
-
انفساخ قراردادی
مقصود از انفساخ قراردادی و یا انفساخ ناشی از تراضی طرفین، انفساخی می باشد که،
توسط طرفین عقد بصورت یک شرط در قرارداد پیش بینی شده و بمحض حصول آن شرط، قرارداد خود به خود و بدون اراده طرفین، منفسخ خواهد شد.
***در این نوع از انواع انفساخ، اگرچه سبب انفساخ، ارادی می باشد ولکن نتیجه (که منفسخ شدن قرارداد می باشد)، به صورت قهری و به علت تحقق شرط فاسخ، اتفاق افتاده است.
- شود قابلیت استماع ندارد.
مستندات قانونی دعوای تایید انفساخ قرارداد
ماده 387 قانون مدنی:
“اگر مبیع قبل از تسلیم، بدون تقصیر و اهمال از طرف بایع تلف شود، بیع منفسخ و ثمن باید به مشتری مسترد شود. مگر این که بایع برای تسلیم به حاکم یا قائم مقام او رجوع کرده باشد که در این صورت تلف از مال مشتری خواهد بود.”
ماده 483 قانون مدنی:
“اگر در مدت اجاره، عین مستاجره به واسطه حادثه کلا یا بعضا تلف شود، اجاره از زمان تلف نسبت به مقدار تلف شده، منفسخ میشود و در صورت تلف بعض آن، مستاجر حق دارد، اجاره را نسبت به بقیه فسخ کند یا فقط مطالبه ی تقلیل نسبی مال الاجاره کند.”
ماده 527 قانون مدنی:
“هرگاه زمین به واسطه فقدان آب یا علل دیگر از این قبیل، از قابلیت انتفاع خارج شود و رفع مانع ممکن نباشد، عقد مزارعه منفسخ می شود.”
ماده 551 قانون مدنی:
“عقد مضاربه به یکی از علل ذیل منفسخ می شود:
- در صورت موت یا جنون یا سفه احد طرفین.
- در صورت مفلس شدن مالک.
- در صورت تلف شدن تمام سرمایه و ربح.
- در صورت عدم امکان تجارتی که منظور طرفین بوده است.”
ماده 638 قانون مدنی:
“عاریه عقدی است. جایز و به موت هر یک از طرفین، منفسخ می شود.”
ماده 683 قانون مدنی:
“هرگاه متعلق وکالت از بین برود یا موکل عملی را که مورد وکالت است، خود انجام دهد یا به طور کلی عملی که منافی با وکالت وکیل باشد به جا آورد، مثل این که مالی را که برای فروش آن وکالت داده بود. خود بفروشد، وکالت منفسخ می شود.”
ماده 954 قانون مدنی:
کلیه عقود، جایزه به موت احد طرفین، منفسخ می شود و همچنین به سفه در مواردی که رشد معتبر است.
نکات مهم دعوای تایید انفساخ قرارداد
- دادخواست دعوی تایید انفساخ قرارداد، می تواند بصورت مستقل و یا همراه با خواسته های دیگر در یک دادخواست مطرح گردد.
- شرط انفساخ قرارداد ناظر بر آینده می باشد و در مورد گذشته فاقد اثر است. در نتیجه قبل از انفساخ قرارداد، کلیه آثار حقوقی عقد نیز معتبر می باشد.
- انحلال و رفع اثر از قرارداد، نتیجه قهری انفساخ قرارداد است و نظر بر اینکه تا قبل از انحلال قرارداد، مشتری حق انتقال مورد معامله را به غیر داشته است، در صورت انتقال مورد معامله قبل از انفساخ، موضوع به منزله تلف (حکمی) آن است.
- شرط انفساخ در صورتی موجب انفساخ خود به خودی عقد می شود که کلیه شرایط تعیین شده حاصل شده باشد. بطور مثال:
(زمانی که شرط انفساخ ناظر بر عدم پرداخت وجه چک توامان با صدور گواهی عدم پرداخت باشد لکن سابقا چک با توافق بایع تبدیل شده و بایع بعد از عدم پرداخت، دعوی پرداخت وجه چک را مطرح نموده باشد)، عقد منفسخ نمی شود.
- در قرارداد مشارکت در ساخت بنا، شخصیت سازنده (مانند مورد کارهای هنری که انجام تعهد توسط شخص خاص موضوع تعهد است) علت عمده عقد نیست، بنابراین فوت وی موجب انفساخ قرارداد نمی شود.
- چنانچه در مبایعه نامه توافق شده باشد که در صورت عدم وصول الباقی ثمن، معامله منفسخ می گردد اگر خواهان گواهی عدم حضور خوانده را که حاکی از انجام تعهد او و تخلف طرف مقابل باشد ارائه نکرده باشد، به دلیل عدم تحقق مقدمات شرط انفساخ، قرارداد مذکور منفسخ نشده است.
- در صورت وجود شرط فاسخ و وقوع فسخ قرارداد، خواهان باید ابتدا اعلام انفساخ قرارداد را مطالبه کند و قبل از آن دعوای ابطال سند رسمی تنظیم شده قابل استماع نیست.
- در فرض انعقاد عقد وکالت با حق توکیل به غیر و حق انتقال قطعی به نام وکیل، در صورت تفویض وکالت به دیگری، فوت وکیل اول پیش از قرارداد انتقال قطعی مورد وکالت به نام وکیل دوم موجب انفساخ عقد وکالت و بطلان قرارداد انتقال نمی شود زیرا وکیل دوم در واقع وکیل موکل اصلی محسوب می شود نه وکیل اول تا با فوت وی وکالت منفسخ شود.
- جنون در صورتی باعث انفساخ عقود جایز (وکالت) می شود که جنون دائمی باشد بنابراین به صرف وجود جنون ادواری عقود جایز منفسخ نمی شوند.
- در صورتی که در مبایعه نامه شرط شده باشد که «اگر به هر علتی چک ثمن معامله غیر قابل وصول اعلام گردد»، مبایعه نامه باطل و بی اعتبار است، نتیجه وقوع شرط مزبور، انفساخ عقد از زمان وقوع آن شرط است بنابراین در صورت پرداخت نشدن چک مذکور، مبایعه نامه منفسخ و تمام انتقالات بعدی باطل است.
- پذیرش دعوای اعلام انفساخ نکاح به علت ارتداد زوج، منوط به اقرار وی به ارتداد یا اثبات آن در محاکم دادگستری پیش از طرح دعوای انفساخ است.
- با انفساخ قرارداد، تمام تعهدات و شروط ضمن عقد و آثار و نتایج آن مرتفع می گردد و موجبی برای مطالبه خسارت تاخیر انجام تعهد باقی نمانده است.
- وجود حق فسخ یا اقاله یا انفساخ در قرارداد، صاحب حق را مستغنی از مراجعه به دادگاه جهت اعمال حق قانونی نمی نماید و فسخ قرارداد باید مقدم یا همزمان با دعوای استرداد ثمن طرح و اثبات گردد و چنانچه دعوای استرداد ثمن قبل از اثبات فسخ قرارداد مطرح شود قابلیت استماع ندارد.
بمنظور کسب اطلاعات در زمینه دعوی تایید بطلان معامله به جهت در رهن بودن، توصیه می شود از مشاوره وکیل حقوقی گروه یکتا وکیل بهره مند شوید تا به شما در طی نمودن این مسیر و هم چنین اخد نتیجه مطلوب یاری رسانند.
