نفقه زوجه
بر اساس ماده 1106 قانون مدنی:
در عقد دائم نفقه زن به عهده شوهر است.
بر اساس ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی نفقه عبارت است از :
“همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن ، البسه ، غذا ، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یامرض.”
نکته ای که حائز اهمیت است این می باشد که :
چنانچه شخصی ازدواج کرده باشد مکلف است به همسر (دائمی) خود نفقه پرداخت کند. ازین جمله نتیجه می گیریم در نکاح موقت شخص تکلیفی به پرداخت نفقه ندارد مگر اینکه حین انعقاد عقد موقت ، پرداخت نفقه به زوجه شرط شده باشد .
در قانون ما نفقه و پرداخت آن ارتباط تنگاتنگی با تمکین زن دارد بطوریکه چنانچه زن تمکین نکند به او نفقه تعلق نمی گیرد .
تمکین چیست؟
معنای لغوی تمکین :
اطاعت کردن، پیروی کردن
تمکین در معنای اصطلاحی:
بر اساس ماده ۱۱۰۲ قانون مدنی:
همین که عقد نکاح به طور صحیح واقع شد روابط زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل همدیگر برقرار می شود.
به بیان دیگر تمکین به معنای قیام زن به منظور ادای وظایف زوجیت در مقابل شوهر می باشد .
تمکین به دو نوع ***عام و خاص تقسیم می شود:
تمکین عام :
در این نوع از تمکین بر زن واجب است در منزلی که شوهر اختیار کرده سکونت نماید مگر اینکه ضمن عقد زن اختیار تعیین مسکن و داشتن مسکن علی حده را از مرد اخذ نموده باشد .
چنانچه زن در مقابل شوهر تمکین عام نداشته باشد، این امر مصداق نشوز و زن ناشزه محسوب می شود .
مصادیق تمکین عام :
بر اساس ماده ۱۱۰۵ قانون مدنی :
“در روابط زوجین ریاست خانواده از خصایص شوهر است”
هم چنین بر اساس ماده ۱۱۱۴ قانون مدنی:
“زن باید در منزلی که شوهر تعیین می کند سکنی نماید مگر آنکه اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد”
تمکین خاص :
به معنای انجام دادن وظایف زناشویی در مقابل شوهر و برقراری رابطه خاص ( جنسی) می باشد .
در این فرض چنانچه زن از انجام وظایف زناشویی سر باز زند ، مرد میتواند به دادگاه مراجعه نموده و الزام زن به تمکین را بخواهد و چنانچه زن باز هم امتناع نماید و در این زمینه دادگاه حکمی صادر نماید ، زن دیگر حق مطالبه نفقه را نخواهد داشت .
اقارب واجب النفقه :
” یعنی خویشاوندان و یا اقاربی که انسان در شرایط مصرح قانونی مکلف به پرداخت نفقه به آنها می باشد .”
بر اساس ماده ۱۲۰۴ قانون مدنی :
“نفقه اقارب عبارت است از مسکن، البسه، غذا و اثاث البیت به قدر رفع حاجت با در نظر گرفتن درجه استطاعت منفق پس می‌بینیم که در قانون برای اقارب نیز حق نفقه تعیین شده است.”
ترک انفاق عبارت است از:
خودداری شخص از پرداخت نفقه مربوط به زوجه و یا اقارب واجب النفقه
جرم ترک انفاق چیست؟
قانونگذار ترک انفاق را در ماده 642 قانون مجازات اسلامی جرم‌انگاری کرده است بدین صورت که :
چنانچه زوج نسبت به پرداخت نفقه اقدام ننماید، این مهم علاوه بر ضمانت اجرای حقوقی، دارای ضمانت اجرای کیفری( ترک انفاق )نیز می باشد.
و برای این جرم مجازات در نظر گرفته است که در ماده 53 قانون حمایت خانواده بدان اشاره شده است .
برای اطلاع از این جرم و شرایط دریافت حقوق و مطالبات زندگی زناشویی خود ، می توانید از مشاوره حقوقی گروه یکتا وکیل بهره مند شوید . تا ضمن تسلط و تمرکز بر این حوزه شما را راهنمایی نموده و در اخذ نتیجه مطلوب به شما یاری رسانند .
زیرا در صورت عدم اطلاع از قوانین و مقررات و هم چنین حقوق خود در زندگی مشترک، شاهد اهمال آن خواهید بود .
ارکان جرم ترک انفاق
- عنصر قانونی جرم ترک انفاق
بر اساس ماده 53 قانون حمایت از خانواده مصوب 1391:
“هر کس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تادیه نفقه سایر اشخاص واجب‌النفقه امتناع کند به حبس تعزیری بیش از سه ماه تا یک سال محکوم میشود. تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و در صورت گذشت وی از شکایت در هر زمان تعقیب جزائی یا اجرای مجازات موقوف میشود.”
تبصره – امتناع از پرداخت نفقه زوجه‌ای که به موجب قانون مجاز به عدم تمکین است و نیز نفقه فرزندان ناشی از تلقیح مصنوعی یا کودکان تحت سرپرستی مشمول مقررات این ماده است.
به موجب این ماده برای تحقق جرم ترک انفاق می بایست شرایط ذیل محقق گردد:
- مرد استطاعت مالی برای پرداخت نفقه زوجه را داشته باشد
- علی رغم داشتن تمکن مالی برای پرداخت نفقه از پرداخت آن امتناع نماید .
- زن در مقابل همسر خود تمکین نماید
جرم ترک انفاق ، جرم قابل گذشت بوده بدین معنا که رسیدگی به این جرم زمانی آغاز می شود که شاکی خصوصی (زوجه) شکایت خود را مطرح نماید و در صورت گذشت زوجه از شکایتش در هر مرحله از دادرسی، تعقیب یا اجرای مجازات متوقف می شود.
نکته حائز اهمیت این است که :
در موضوع نفقه، وضع مالی زن و احتیاج وی شرط نمی باشد و در هر صورت پرداخت نفقه زوجه برای مرد واجب می باشد.
هم چنین شرط دیگر برای پرداخت نفقه از ناحیه زوج، نکاح دائم می باشد زیرا در نکاح موقت مرد تکلیفی بر پرداخت نفقه به زوجه ندارد .
- عنصر مادی جرم ترک انفاق
عنصر مادی این جرم، بصورت ترک فعل بوده بدین معنا که زوج از پرداخت نفقه زوجه و هم چنین افراد واجب النفقه خود خودداری می نماید .
- عنصر روانی جرم ترک انفاق
برای تحقق این جرم، وجود علم و عمد ضروری می باشد .
یعنی شخص به صورت آگاهانه و عمدی از پرداخت نفقه امتناع نماید .
بنابراین، چنانچه زوج بدلیل در حبس و یا توقیف بودن یا به عللی خارج از اختیار و اراده نتواند نفقه را پرداخت نماید، جرم تحقق پیدا نمی کند.
مجازات جرم ترک انفاق
براساس ماده 53 قانون حمایت خانواده :
مطابق قانون قدیم چنانچه شخص با داشتن توانایی مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین به او پرداخت نمی کرد یا از پرداخت نفقه سایر اشخاص واجب النفقه خودداری می نمود به حبس تعزیری درجه 6 یعنی از 6 ماه الی 2 سال حبس محکوم می گردید . ولکن مطابق قانون جدید کاهش مجازات حبس تعزیزی، میزان این حبس به 3 ماه الی 1 سال کاهش یافته است.
به موجب این ماده برای تحقق جرم ترک انفاق می بایست شرایط ذیل محقق گردد:
- مرد استطاعت مالی برای پرداخت نفقه زوجه را داشته باشد
- علی رغم داشتن تمکن مالی برای پرداخت نفقه از پرداخت آن امتناع نماید .
- زن در مقابل همسر خود تمکین نماید
در اثنای رسیدگی به دعوای ترک انفاق، چنانچه زوج ادعای عدم استطاعت و یا تمکن مالی را د اشته باشد ، اثبات این امر بر عهده خود او بوده و می بایست ادله و مستندات خود را به محکمه ارائه دهد .
مراحل شکایت کیفری ترک انفاق
مراحل شکایت کیفری از این جرم عبارت است از :
- در ابتدا زوجه می بایست شکوائیه ترک انفاق را تنظیم و به دادسرای محل وقوع جرم تقدیم نماید .
- در گام بعدی پس از ثبت شکایت، پرونده از طرف دادسرا به یکی از شعب دادیاری و یا بازپرسی ارجاع خواهد شد .
- بعد از تعیین شعبه و تحقیق از زوجه یا همان شاکی ، احضاریه ای به زوج برای حضور در دادسرا ارسال می گردد .
دفاعیات زوجه معمولا از این قرار خواهد بود که :
عدم پرداخت نفقه به دلیل عدم تمکین زوجه می باشد و یا دلایلی مبنی بر عدم تمکین زوجه به دادگاه ارائه می نماید.
- چنانچه زوج مدعی پرداخت نفقه باشد و برای اثبات ادعای خود ادله و مستنداتی را به دادگاه ارایه نماید، در این صورت، بازپرس و یا دادیار اقدام به صدور قرار منع تعقیب خواهد کرد .
- چنانچه زوج به صورت عمدی و صرف داشتن سو نیت از پرداخت نفقه زن خود امتناع نماید، به مجازات ترک انفاق یعنی حبس از 3 ماه الی 1 سال حبس تعزیری محکوم خواهد شد.
مواد قانونی مرتبط با نفقه
ماده 53 قانون حمایت خانواده 1391 :
“هرکس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تادیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع کند به حبس تعزیری درجه شش محکوم میشود. تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و درصورت گذشت وی از شکایت در هر زمان تعقیب جزائی یا اجرای مجازات موقوف میشود.”
تبصره ـ امتناع از پرداخت نفقه زوجه‌ای که به موجب قانون مجاز به عدم تمکین است و نیز نفقه فرزندان ناشی از تلقیح مصنوعی یا کودکان تحت سرپرستی مشمول مقررات این ماده است.
ماده 1102 قانون مدنی:
“همین که نکاح به طور صحت واقع شد روابط زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل همدیگر برقرار میشود.”
ماده 1106 قانون مدنی:
“در عقد دائم نفقه زن به عهده شوهر است.”
ماده 1107 قانون مدنی:
“نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.”
ماده 1108 قانون مدنی:
“هر گاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظائف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود.”
ماده 1109 قانون مدنی:
“نفقه مطلقه رجعیه در زمان عده بر عهده شوهر است مگر اینکه طلاق در حال نشوز واقع شده باشد لیکن اگر عده از جهت فسخ نکاح یا طلاق بائن باشد زن حق نفقه ندارد مگر در صورت حمل از شوهر خود که در این صورت تا زمان وضع حمل حق نفقه خواهد داشت.”
ماده 1110 قانون مدنی:
“در ایام عده وفات، مخارج زندگی زوجه عندالمطالبه از اموال اقاربی که پرداخت نفقه به عهده آنان است (درصورت عدم پرداخت) تامین می گردد.”
ماده 1111 قانون مدنی:
“زن میتواند در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه به محکمه رجوع کند در این صورت محکمه میزان نفقه را معین و شوهر را به دادن آن محکوم خواهد کرد.”
ماده 1112 قانون مدنی:
“اگر اجراء حکم مذکور در ماده قبل ممکن نباشد مطابق ماده ۱۱۲۹ رفتار خواهد شد.”
ماده 1113 قانون مدنی:
“در عقد انقطاع زن حق نفقه ندارد مگر اینکه شرط شده یا آنکه عقد مبنی بر آن جاری شده باشد.”
ماده 1114 قانون مدنی:
“زن باید در منزلی که شوهر تعیین میکند سکنی نماید مگر آنکه اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد.”
ماده 1115 قانون مدنی:
“اگر بودن زن با شوهر در یک منزل متضمن خوف ضرر بدنی و یا مالی یا شرافتی برای زن باشد زن میتواند مسکن علیحده اختیار کند و در صورت ثبوت مظنه ضرر مزبور محکمه حکم بازگشت به منزل شوهر نخواهد داد و مادام که زن در بازگشتن به منزل مزبور معذور است نفقه بر‌عهده شوهر خواهد بود.”
ماده 1116 قانون مدنی:
“در مورد ماده فوق مادام که محاکمه بین زوجین خاتمه نیافته محل سکنای زن به تراضی طرفین معین میشود و در صورت عدم تراضی محکمه با جلب نظر اقربای نزدیک طرفین منزل زن را معین خواهد نمود و در صورتی که اقربایی نباشد خود محکمه محل مورد اطمینان را معین خواهد کرد.”
ماده 1127 قانون مدنی:
“هرگاه شوهر بعد از عقد مبتلا به یکی از امراض مقاربتی گردد زن حق خواهد داشت که از نزدیکی با او امتناع نماید و امتناع به علت مزبور مانع حق نفقه نخواهد بود.”
ماده 1129 قانون مدنی:
“در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه و عدم امکان اجراء حکم محکمه و الزام او بدادن نفقه زن می تواند برای طلاق به حاکم رجوع کند و حاکم شوهر او را اجبار به طلاق مینماید همچنین است در صورت عجز شوهر از دادن نفقه.”
با توجه به حجم و پیچیدگی های بالای مباحث کیفری، برای اطلاع از این جرم و قوانین و مقررات حاکم بر آن ، می توانید از مشاوره تخصصی گروه وکلای یکتا بهره برده تا ضمن بهری گیری از علم و دانش و تخصص وکلای خود، شما را در طی نمودن این مسیر و هم چنین اخد نتیجه مطلوب یاری رسانند .
