تصرف عدوانی چیست؟
بر اساس ماده 158 قانون آیین دادرسی مدنی تصرف عدوانی عبارت است از:
“. ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت وی مال غیر منقول را از تصرف او خارج کرده است و اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می نماید.”
بطور مثال : چنانچه فردی، بدون اخذ رضایت مالک و یا مستاجر ، ملک او را تصرف نماید .
*** توجه به این نکته ضروری است که :
تصرف عدوانی فقط در رابطه با اموال غیر منقول مصداق دارد و در رابطه با اموال منقول از جمله خودرو و … محقق نمی شود .
ارکان دعوی تصرف عدوانی
- سبق تصرف خواهان. (بدین معنا که خواهان سابقا در ملک تصرف داشته )
- لحوق تصرف خوانده. (در حال حاضر خوانده در ملک تصرف داشته باشد .)
- عدوانی بودن تصرف خوانده. (تصرف فعلی خوانده بدون اخذ رضايت خواهان یا مالک و حکم مرجع قضایی صالح باشد)
انواع تصرف عدوانی
دعوی تصرف عدوانی به دو دسته تقسیم می شود که به شرح ذیل می باشد :
تصرف عدوانی کیفری:
بر اساس ماده 690 قانون مجازات اسلامی :
هر کس به وسیله صحنه‌سازی از قبیل پی‌کنی، دیوارکشی، تغییر حد فاصل، امحای مرز، کرت‌بندی، نهرکشی، حفر چاه، غرس اشجار و‌زارعت و امثال آن به تهیه آثار تصرف در اراضی مزروعی اعم از کشت شده یا در آیش زراعی، جنگل‌ها و مراتع ملی شده،………….. یا اقدام به هر گونه تجاوز و تصرف عدوانی یا ایجاد مزاحمت یا ممانعت از حق در موارد مذکور نماید به مجازات یک ماه تا یک سال حبس محکوم می‌شود. دادگاه موظف است حسب مورد رفع تصرف عدوانی یا رفع مزاحمت یا ممانعت از حق یا اعاده وضع به حال سابق نماید.
بر اساس ماده فوق الذکر در صورت طرح دعوای تصرف عدوانی کیفری و اثبات آن، برای فرد متصرف مجازات :
- اعاده وضع به حالت سابق
- رفع تصرف
- یک ماه تا یک سال حبس
در نظر گرفته می شود .
***مرجع صالح رسیدگی به این دعوا، دادسرا و دادگاه کیفری دو می باشد.
تصرف عدوانی حقوقی:
دعوای تصرف عدوانی حقوقی در صورتی قابل طرح است که :
- متصرف، فاقد سابقه تصرف در ملک بوده باشد.
به بیان دیگر فردی که با توسل به قهر و غلبه در ملک خواهان تصرف نموده ، پیش از این در ملک سابقه تصرف نداشته باشد.
- تصرف به نحو عدوان( توسل به قهر و غلبه و زور ) صورت گرفته باشد.
- موضوع تصرف ، مال غیر منقول مانند ملک یا زمین باشد.
- خواهان دعوای تصرف دارای سابقه تصرف در ملک موضوع دعوا باشد.
بدین صورت که قبل از تصرف ملک به واسطه متصرف در آن ملک سکونت و تصرف داشته باشد.
در طرح دعوای تصرف عدوانی بصورت حقوقی، در صورت تحقق جرم توسط متصرف، مجازاتی برای وی در نظر گرفته نمی شود و تنها رای به رفع تصرف داده خواهد شد .
***مرجع صالح رسیدگی به این نوع دعوا ، دادگاه عمومی حقوقی می باشد .
تفوت دعوای تصرف عدوانی حقوقی و کیفری :
- بر اساس ماده 690 در دعوای تصرف عدوانی کیفری، می بایست مالکیت مالک(خواهان) بر مال احراز گردد در غیر اینصورت قاضی اقدام بر صدور حکم محکومیت متصرف نمی نماید در صورتیکه اثبات این امر در طرح دعوای تصرف عدوانی حقوقی، مورد نیلز نمی باشد .
- نکته حائز اهمیت دیگر این است که :
تصرف عدوانی کیفری یک عمل مجرمانه بوده و برای اثیات تحقق آن می بایست ارکان جرم و سوءنیت متصرف اثبات گردد لکن در تصرف عدوانی حقوقی، نیازی به اثبات ارکان جرم نمی باشد .
- مرجع صالح رسیدگی به تصرف عدوانی کیفری، دادسرای محل وقوع مال می باشد در صورتی که مرجع صالح رسیدگی به دعوای تصرف عدوانی حقوقی، دادگاه حقوقی حوزه وقوع مال می باشد .
وکیل کیفری گروه یکتا وکیل به واسطه دانش و تجربه‌ای که در حوزه امور و جرائم کیفری داشته به شما کمک می‌نماید و مانع تضییع حقوقتان می‌شود.
شما با اخذ یک وکیل کیفری متخصص و متبحر می توانید اقدامات لازم و صحیح حقوقی را انجام دهید و از اطاله روند دادرسی و خسارت های ناشی از عدم آگاهی نسبت به قوانین جلوگیری نمایید .
رسیدگی به دادخواست تصرف عدوانی
طرح دعوای تصرف عدوانی از نوع حقوقی: و رسیدگی به آن نیازمند وجود شرایطی می باشد که در ذیل بدان می پردازیم :
سابقه تصرف خواهان:
در وهله اول برای رسیدگی به این دادخواست، خواهان ( فردی که شکایت کرده است) می بایست در مال غیر منقول ( ملک) سابقه تصرف داشته باشد .
بدین معنا که مدتی از این مال غیرمنقول استفاده نموده و یا در آن اقامت داشته باشد. و اطرافیان این موضوع را تایید نمایند و شهودی برای اثبات ادعای خود داشته باشد .
تعیین مدت این تصرف عرفی بوده و عرف می بایست مدت اقامت را تصرف محسوب نماید .
عدم سبق تصرف خوانده:
توجه به این نکته ضروری می باشد، قاضی تنها در صورتی می تواند حکم به محکومیت متصرف بدهد:
که سابقه تصرف خوانده بعد از تصرف خواهان نسبت به مال غیرمنقول باشد. در غیر این صورت قاضی نمی‌تواند برای خوانده حکم صادر نماید .
به بیان دیگر ، خوانده نباید هیچگونه تصرف قبلی در مال غیرمنقول داشته باشد وگرنه خود او متصرف سابق محسوب شده و صدور دستور رفع تصرف علیه وی فاقد وجاهت قانونی می باشد .
عدوانی بودن تصرف:
باید بدانید که رسیدگی به این دادخواست در صورتی انجام می گیرد که :
تصرف متصرف، الزاما از طریق توسل به قهر، غلبه، زور انجام پذیرد و متصرف برای این تصرف خود دلیل قانونی نداشته باشد و یا مال غیر منقول به سبب قانونی به وی منتقل نشده باشد .
غیر منقول بودن مال مورد تصرف:
نکته دیگری که باید بدانید این است که شرط غیرمنقول بودن اموال تصرف شده بسیار مهم و شاید اولین شرط رسیدگی به این دادخواست باشد. بنابراین این دعوا شامل تصرف اموال منقول (مانند خودرو و … نمی‌شود)
براساس ماده 158 ق.آ.د.م دعوی ت مربوط به اموال غیر منقول است و در مورد اموال منقول مدعی حق، نمی‌تواند به این ماده استناد کند.
مجازات تصرف عدوانی
مجازات این جرم بسته به نوع آن (تصرف عدوانی حقوقی ، تصرف عدوانی کیفری) متفاوت می باشد .
که در ذیل به شرح آن می پردازیم :
در تصرف عدوانی کیفری، قاضی می بایست پس از طرح شکایت، برابر قوانین آیین دادرسی کیفری رسیدگی نموده و به
- اعاده وضع به حالت سابق
- رفع تصرف
- یک ماه تا یک سال حبس
حکم دهد .
لکن در تصرف عدوانی حقوقی در صورت احراز جرم توسط مقام قضایی و مراجع صالح، خوانده محکوم به رفع تصرف عدوانی و پرداخت خسارت وارده و حق‌الوکاله وکیل خواهد شد.
نکات مهم حقوقی تصرف عدوانی:
- در دعوای تصرف عدوانی از نوع حقوقی ، مدعی می بایست تنها به تصرفات سابق خویش استناد نموده و نیازی به اثبات حق مالکیت خود نسبت به ملک نمی باشد .
- در این دعوا خواهان ، ادعا می نماید که تصرفات خوانده عدوانی و به قهر و غلبه بوده بی‌آنکه به مالک بودن و یا نبودن خوانده اشاره ای نماید .
- تصرف عدوانی عبارتست از ادعای متصرف سابق بر اینکه دیگری، بدون رضایت او مال غیرمنقول را از تصرف وی خارج کرده است و اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال در خواست می‌کند.
- چنانچه شریک مال مشاعی بدون اذن شریک دیگر در حصه متعلق به غیر تصرف نماید، این موضوع تصرف عدوانی خواهد بود
- در این دعوا، دادگاه وارد ماهیت و احراز مالکیت خواهان نمی‌شود و تنها به این موضوع رسیدگی می نماید که :
- خواهان قبلا متصرف بوده و خوانده ملک را بدون سبب و ناقل قانونی و با توسل به قهر و غلبه از تصرف وی خارج نموده و در صورت احراز این جرم، حکم به رفع تصرف می دهد.
- قانونگذار با جرم انگاری این موضوع و از طریق این دعوا سعی بر مورد حمایت قرار دادن تصرف نموده زیرا شخصی که ملک را بصورت عدوانی از تصرف خواهان خارج نماید در صورت محکوم شدن می بایست ملک را به متصرف قبلی باز گرداند. حتی اگر خود مالک مال غیر منقول باشد.
- تفاوتی نیست میان اینکه متصرف عدوانی بصورت مستقل در تصرف بوده یا به همراه شخص دیگری متصرف شده است.
با توجه به حجم و پیچیدگی های بالای مباحث کیفری، برای اطلاع از این جرم و قوانین و مقررات حاکم بر آن ، می توانید از مشاوره تخصصی گروه وکلای یکتا بهره برده تا ضمن بهری گیری از علم و دانش و تخصص وکلای خود، شما را در طی نمودن این مسیر و هم چنین اخد نتیجه مطلوب یاری رسانند .
