جرم جعل چیست
بر اساس ماده ۵۲۳ قانون مجازات اسلامی مصوب 1392که بیان می دارد جعل و تزویر عبارت است از :
“ساختن نوشته یا ساختن مُهر یا امضای اشخاص رسمی یا غیررسمی و خراشیدن یا تراشیدن یا قلم بردن یا الحاق یا محو یا اثبات یا سیاه کردن یا تقدیم یا تأخیر تاریخ سند نسبت به تاریخ حقیقی یا الصاق نوشته ای به نوشتة دیگر یا به کاربردن مهر دیگری بدون اجازه صاحب آن و نظایر این موارد ذکر شده در فوق، می باشد.”
البته باید توجه داشت که ماده فوق الذکر مصادیق این جرم را بیان نموده و تعریف دقیقی از جرم جعل ارائه ننموده است .
جاعل کیست؟
جاعل شخصی است که :
ضمن توسل به حقه و تقلب یک نوشته یا سند را تغییر دهد و هدف از این تغییر تقلب بوده بطوریکه به‌واسطه آن به کسی ضرر وارد نماید.
برای تحقق جرم قبل می بایست موارد ذیل وجود داشته باشد :
- جعل مصادیقی جرم می باشد که در قانون احصاء شده است بطور مثال: نوشته، سند، مهر و …
- جعل باید بر روی اصل مدرک و یا نوشته و سند انجام گیرد زیرا جعل بر روی نوشته هایی که کپی هستند، محقق نمی شود .
- در جعل می بایست قصد ضرر رساندن به افراد دیگر وجود داشته باشد.
- جعل می بایست طوری انجام گردد که افراد عادی نتوانند آن را تشخیص دهند و یا توسط چشم غیرمسلح قابل تشخیص نباشد .
انواع جعل
جعل به 2 شیوه امکان پذیر می باشد :
1. جعل مادی
در این خصوص ماده ۵۲۳ قانون مجازات اسلامی بیان نموده است که ایجاد مهر،امضا و نوشته افراد رسمی و یا غیر رسمی و اعمال هر نوع تغییرات اعم از خراشیدن و تراشیدن و …از مصادیق جعل مادی محسوب می شود .
چنانچه جعل توسط افراد عادی انجام گیرد و یا کارمند دولتی که در حوزه کارش مرتکب جعل نشده است بطور مثال کارمند شرکت نفت که در حوزه آموزش و پرورش مرتکب جعل می شود .
2. جعل معنوی
بر اساس ماده ۵۳۴ قانون مجازات اسلامی:
“هر یک از کارکنان ادارات دولتی و مراجع قضائی و مأمورین به خدمات عمومی که در تحریر نوشته ها و قراردادهای راجع به وظایفشان مرتکب جعل و تزویر شوند اعم از این که موضوع یا مضمون آن را تغییر دهند یا گفته و نوشته یکی از مقامات رسمی، مهر یا تقریرات یکی از طرفین را تحریف کنند یا امر باطلی را صحیح یا صحیحی را باطل یا چیزی را که بدان اقرار نشده است اقرار شده جلوه دهند علاوه بر مجازات های اداری و جبران خسارت وارده به حبس از یک تا پنج سال یا ۵۰/۰۰۰/۰۰۰ تا ۲۵۰/۰۰۰/۰۰ ریال جزای نقدی محکوم خواهند شد.” این ماده بیانگر جعل معنوی می باشد . به بیان دیگر :
چنانچه جعل توسط کارمند دولت در حوزه کارش انجام گیرد ، جعل معنوی خواهد بود.
***مجازات جرم جعل (میزان حبس و جزای نقدی) بسته به نوع آن متفاوت خواهد بود .
روش‌های تشخیص اسناد اصل از مجعول
راج ترین و شناخته‌شده‌ترین را‌ه‌های شناسایی نوشته‌های جعلی عبارت‌اند از:
- ارجاع نوشته به کارشناسان
از این روش برای احراز و تشخیص اسناد مهم که دارای پیچیدگی بیشتری هستند و بصورت فنی نیاز به اظهار نظر دارند ، استفاده می شود .بطور مثال : اصالت نوشته و تطبیق امضا، خط، اثرانگشت و …..
- تطبیق دادن یک نوشته یا سند با نوشته و اسناد دیگر
یکی از روش های احراز و اثبات اصل بودن یک سند، تطبیق آن با اسنادی است که مفاد نوشته‌شده در آن مورد تایید است .
- استکتاب( دستخط گرفتن)
اگر دستخط یا امضایی از افرادی که نام آنها در سند برده شده، وجود داشته باشد دادگاه امضا و دستخط آن فرد بر روی نوشته یا سند را با امضا و دستخط اصلی تطابق می دهد لکن در صورتیکه امضا و یا دستخطی وجود نداشته باشد، دادگاه آن افراد را به محل احضار کرده و دستخط یا امضا گرفته خواهد شد.
- تحقیق کردن از افراد مطلع
این روش به نوعی تحقیق انفرادی است و برای دادگاه مهم است که شاهدان سند، در هنگام نوشتن و یا امضا شدن آن ناظر بوده‌اند یا خیر،.
اگر شما نیز دراینباره دچار شک و ابهام شدید ، می توانید از وکلای کیفری متخصص و متبحر گروه یکتی وکیل بهره ببرید تا ضمن برخورداری از علم و تجربه عملی شما را در این زمینه راهنمایی نمایند .
ارکان جرم جعل
این جرم نیط همانند دیگر جرائم کیفری ، از سه رکن قانونی، مادی و روانی تشکیل شده است که در ذیل به شرح آن ها می پردازیم :
- عنصر قانونی جرم
بر اساس ماده ۵۲۳ قانون مجازات اسلامی مصوب 1392که بیان می دارد جعلو تزویر عبارت است از:
“ساختن نوشته یا ساختن مُهر یا امضای اشخاص رسمی یا غیررسمی و خراشیدن یا تراشیدن یا قلم بردن یا الحاق یا محو یا اثبات یا سیاه کردن یا تقدیم یا تأخیر تاریخ سند نسبت به تاریخ حقیقی یا الصاق نوشته ای به نوشتة دیگر یا به کاربردن مهر دیگری بدون اجازه صاحب آن و نظایر این موارد ذکر شده در فوق، می باشد.”
هم چنین در مواد ۵۲۳ الی ۵۴۲ قانون مجازات اسلامی در خصوص جرم جعل صحبت توضیح داده شده است .
- عنصر مادی جرم جعل
همانطورکه بیان نمودیم جعل مصادیقی جرم می باشد که در قانون احصاء شده است بطور مثال: نوشته، سند، ایجاد مهر و یا امضای جعلی و یا تراشیدن و قلم بردن و خراشیدن و مقدم و موخر کردن تاریخ سند …
این جرم تنها از طریف فعل محقق نمی شود بلکه ترک فعل هم می تواند سبب تحقق این جرم شود .
فعل مثبت به معنای انجام کاری است که نباید انجام شود ولی به جهت انجام جرم صورت می گیرد؛ همانند این که شخص اقدام به جعل یک سند رسمی نماید در صورتی که طبق قانون نباید آن عمل را انجام دهد .
فعل منفی به معنای آن است که :
فرد می بایست کار مورد نظر را انجام دهد لکن بدلایل مجرمانه از انجام آن سرباز می زند بطور مثال :
مامور تنظیم سند مواردی از آن چه باید در سند به تحریر در آورد را عمدا ننویسد و مرتکب جرم جعل شود.
- عنصر روانی جرم جعل
عنصر روانی جرم جعل وجود قصد و نیت فریب دیگران می باشد. هم چنین در جعل می بایست قصد ضرر رساندن به افراد دیگر وجود داشته باشد.:.
مجازات انواع جعل سند
همانطور که پیش تر در مقاله اشاره نمودیم مجازات جرم جعل بسته به نوع آن ( مادی یا معنوی ) متفاوت می باشد .در ذیل انواع مجازات جرم جعل را بررسی می نماییم :
مجازات جعل اسناد غیر رسمی :
- ۶ ماه تا ۲ سال حبس
- جبران خسارت
مجازات جعل اسناد رسمی:
- ۶ ماه الی ۳ سال حبس
- جبران خسارت
***چنانچه جاعل، کارمند دولت باشد میزان مجازات او تشدید شده و ۱ الی ۵ سال حبس خواهد بود.
در کنار جرم جعل سند، جرم استفاده از سند مجعول نیز متفاوت است.
چنانچه فرد از جعلی بودن اسناد مطلع باشد:
- ۶ ماه الی ۳ سال حبس تعلیقی
- و جبران خسارت
***همچنین باید بیان داشت که :
جعل اسناد رسمی، جرمی غیر قابل گذشت لکن در جعل اسناد غیررسمی امکان گذشت نیز وجود دارد.
مجازات شروع به جعل و تزویر
بر اساس ماده 542 قانون مجازات اسلامی، مجازات شروع به جرم جعل حداقل مجازات تعیین شده در همان مورد خواهد بود .
نکته :
- بر اساس ماده فوق برای تعیین مجازات شروع به جعل در جرائم و قوانین مختلف ، می بایست به همان قوانین مراجعه نمود و در صورتیکه در آن قانون حکم خاصی در اینخصوص وجود نداشت، در می یابیم که شروع به ارتکاب آن جرم قابل مجازات نمی باشد.
- بر اساس ماده ۵۴۲ قانون مجازات اسلامی، شروع به استفاده از سند مجعول قابل مجازات نمی باشد . چون تحقق این جرم بدلیل آنکه در زمره جرائم مطلق بوده چندان قابل تصور نمی باشد .
***این امر در همۀ جرایمی که به اصطلاح جز جرایم مطلق می باشند و نیازمند نتیجه نیستند صادق است.
مدارک لازم برای طرح دعوای جرم جعل :
- ارائه اصل مدرک
- ارائه سند جعلی ( برای ارجاع به کارشناس و احراز جعلی بودن آن )
- اطلاعات لازم در خصوص هویت مرتکب جعل
با توجه به حجم و پیچیدگی های بالای مباحث کیفری، برای اطلاع از این جرم و قوانین و مقررات حاکم بر آن ، می توانید از مشاوره تخصصی گروه وکلای یکتا بهره برده تا ضمن بهری گیری از علم و دانش و تخصص وکلای خود، شما را در طی نمودن این مسیر و هم چنین اخد نتیجه مطلوب یاری رسانند .
