معنای لغوی غبن:
غبن در لغت، به معنای فریب دادن می باشد.
معنای اصطلاحی غبن:
غبن در اصطلاح حقوقی، به اختلاف فاحشی که میان ارزش واقعی ملک مورد معامله و ارزش قراردادی آن، وجود دارد، گفته می شود.
غبن فاحش زمانی پیش می آید که، اختلاف ارزش معاملاتی ملک با ارزش واقعی آن، متفاوت باشد به طوری که عرفا قابل مسامحه و چشم پوشی نباشد. در اینصورت برای شخص متضرر، حق فسخ ایجاد می شود.
در این مقاله، دعوای تایید فسخ قرارداد به جهت غبن فاحش را قرار داده ایم. پس تا انتهای مقاله، همراه ما باشید.
دعوای تایید فسخ قرارداد به جهت غبن فاحش
بر اساس ماده 416 قانون مدنی:
“هر یک از متعاملین که در معامله غبن فاحش داشته باشد بعد از علم به غبن می تواند معامله را فسخ کند”
به بیان دیگر:
زمانی که شخصی مالی را بیشتر از قیمت واقعی و یا کمتر، می خرد یا می فروشد؛ چنانچه اختلاف قیمت مال خریداری شده، عرفا قابل مسامحه و چشم پوشی نباشد، شخص متضرر (مغبون)، می تواند به استناد خیار غبن، معامله را بر هم بزند.
توجه به این نکته ضروری می باشد که:
بر اساس ماده 417 قانون مدنی:
“غبن در صورتی فاحش است که عرفاً قابل مسامحه نباشد.”
ملاک برای تشخیص فاحش بودن اختلاف قیمت، عرف می باشد. هم چنین ملاک تعیین غبن و اختلاف قیمت، ارزش مبیع هنگام انعقاد عقد می باشد نه زمان فسخ قرارداد.
بر اساس ماده 418 قانون مدنی:
“اگر مغبون در حین معامله عالم به قیمت عادله بوده است خیار فسخ نخواهد داشت.”
به بیان دیگر، حقق خیار غبن، مغبون می بایست از ارزش مورد معامله به هنگام انعقاد معامله، مطلع نباشد.
زیرا در صورتی که شخص مغبون از قیمت واقعی ملک هنگام انعقاد قرارداد مطلع باشد و با علم به این موضوع معامله را با قیمت بسیار بالاتر و یا کمتر انجام دهد، خود به ضرر خویش اقدام کرده و در این مورد، دیگر خیار غبن وجود نخواهد داشت.
بر اساس ماده 420 قانون مدنی:
“خیار غبن بعد از علم به غبن فوری است. ولکن در صورت تاخیر در اعمال آن، حق فسخ وی از بین می رود.”
بر اساس ماده 421 قانون مدنی:
“اگر کسی که طرف خود را مغبون کرده است تفاوت قیمت را بدهد خیار غبن ساقط نمیشود مگر اینکه مغبون به اخذ تفاوت قیمت راضی گردد.”
چنانچه طرف دیگر معامله حاضر شود که اختلاف قیمت را به مغبون بپردازد، خیار غبن از بین نخواهد رفت، زیرا زمانی که حقی برای شخصی بوجود می آید، این بر عهده صاحب حق است که آن را اعمال و یا اسقاط نماید. و جز صاحب حق، کسی نمی تواند در اینخصوص تصمیم بگیرد.
در این دعوا خواهان کسی می باشد که:
از وقوع قرارداد، متضرر شده و قرارداد را فسخ نموده است.
و خوانده نیز، طرف مقابل قرارداد می باشد.
دعوای تایید فسخ قرارداد به جهت غبن فاحش، در صورتی که موضوع قرارداد، ملکی باشد، در دادگاه محل وقوع ملک اقامه می شود. پس از صدور رای مبنی بر تایید فسخ قرارداد به جهت غبن فاحش، رای دادگاه تنها جنبه اعلامی داشته و نیازی به صدور اجرائیه نمی باشد.
شرایط تحقق فسخ قرارداد به علت غبن فاحش
- فسخ قرارداد به علت خیار غبن، دارای شرایطی می باشد که عبارتند از:
طرفین در قرارداد، خیار غبن را از خود ساقط ننموده باشند. - خواهان دعوی بعد از وقوع معامله و مطلع شدن از غبن، فسخ معامله را به طرف مقابل اعلام نماید.
- خواهان این دعوی از قیمت واقعی و عادله ملک در زمان انعقاد معامله، مطلع نباشد.
- وقوع غبن فاحش می بایست برای دادگاه احراز شود (از طرق مختلف مثل: علم قاضی، نظریه کارشناسی و …).
مراحل دعوی تایید فسخ قرارداد به علت غبن فاحش
- در ابتدا می بایست به این نکته توجه نمود که، غبن امکان دارد برای هر یک از طرفین قرارداد، پیش بیاید.
- فروشنده یا خریدار (خواهان دعوی) بعد از مطلع شدن از غبن و مغبون شدن، می بایست فسخ را به طرف مقابل اعلام نماید.
***مطمئن ترین راه برای اعلام فسخ، ارسال اظهارنامه می باشد.
- در مرحله بعد، پس از ارسال اظهارنامه و تکذیب طرف مقابل برای انحلال قرارداد، خواهان بایستی دعوی تایید فسخ را علیه طرف دیگر قرارداد مطرح نماید.
- دادگاه صالح برای رسیدگی به این دعوا، چنانچه موضوع قرارداد، ملکی باشد، دادگاه محل وقوع ملک می باشد و چنانچه موضوع قرارداد، چیز دیگری باشد، دادگاه محل اقامت خوانده، صالح به رسیدگی می باشد.
نکات مهم دعوای تایید فسخ قرارداد به جهت غبن فاحش
- یک روش برای تشخیص فاحش بودن غبن در دادگاه، ارجاع امر به کارشناس رسمی دادگستری می باشد.
- چنانچه فروشنده در زمان انعقاد قرارداد، خیار غبن را از خود ساقط نموده باشد لکن اختلاف قیمت واقعی مبیع و قیمت قراردادی آن، به اندازه ای باشد که، این درجه از غبن در زمان اسقاط خیار، مورد نظر فروشنده ملک نباشد، خیار غبن باقی بوده و امکان اعمال خیار غبن هم چنان وجود دارد.
- در صورت عدم اعمال خیار غبن بعد از اطلاع و عدم توجه به فوریت آن، دادگاه می بایست نسبت به صدور قرار رد دعوی اقدام نماید نه صدور حکم بر بی حقی.
- خیار غبن فاحش پس از علم به غبن آن، فوری می باشد.
- خیار غبن در کلیه عقود ملکی معوض (به جز هبه و صلح) و برای هر دو طرف، وجود دارد. و طرفین می توانند به استناد خیار غبن، معامله را فسخ نمایند.
- یکی از ملاک های تشخیص فاحش بودن غبن، عرف می باشد.بطوریکه چنانچه غبن، عرفاً قابل مسامحه و چشم پوشی نباشد به طرف مغبون حق فسخ می دهد.
- در صورتی برای شخص مغبون خیار غین وجود دارد که در زمان انعقاد معامله، از قیمت اصلی ملک مطلع نبوده باشد.
- برخی از حقوقدانان بر این اعتقادند که اسقاط کافه خیارات در قرارداد، شامل خیار غبن نمی شود اما برخی دیگر معتقدند که اسقاط کافه خیارات در قرارداد ناظر به خیار غبن نیز می شود.
- فسخ قرارداد و تایید آن، خلاف اصل صحت بوده و می بایست به عنوان خواسته مطرح و اثبات شود لکن استناد به فسخ به عنوان دفاع از دعوای طرف مقابل، نیاز به طرح دعوای تقابل نیز ندارد.
مستندات قانونی دعوی تایید فسخ قرارداد به جهت غبن فاحش
ماده ۴۱۶ قانون مدنی:
“هر یک از متعاملین که در معامله، غبن فاحش داشته باشد، بعد از علم به غبن می تواند، معامله را فسخ کند.”
ماده ۴۱۷ قانون مدنی:
“غبن در صورتی فاحش است که عرفاً قابل مسامحه نباشد. اگر مغبون در حین معامله عالم به قیمت عادله بوده، خیار فسخ نخواهد داشت.”
ماده ۴۱۹ قانون مدنی:
“در تعیین مقدار غبن، شرایط معامله نیز باید منظور شود.”
ماده ۴۲۰ قانون مدنی:
“خیار غبن بعد از علم به غبن، فوری است.”
ماده ۴۲۱ قانون مدنی:
“اگر کسی که طرف خود را مغبون کرده است، تفاوت قیمت را بدهد، خیار غبن ساقط نمی شود. مگر این که مغبون به اخذ تفاوت قیمت، راضی شود.”
بمنظور کسب اطلاعات در زمینه دعوی تایید بطلان معامله به جهت در رهن بودن، توصیه می شود از مشاوره وکیل حقوقی گروه یکتا وکیل بهره مند شوید تا به شما در طی نمودن این مسیر و هم چنین اخد نتیجه مطلوب یاری رسانند.
