قتل عمد چیست ؟
بر اساس ماده 289 قانون مجازات اسلامی :
“جنایت بر نفس، عضو و منفعت بر سه قسم عمدی، شبه عمدی و خطای محض است.”
بر اساس ماده 290 قانون مجازات اسلامی :
جنایت در موارد زیر عمدی محسوب می‌شود:
الف- هرگاه مرتکب با انجام کاری قصد ایراد جنایت بر فرد یا افرادی معین یا فرد یا افرادی غیرمعین از یک جمع را داشته باشد و در عمل نیز جنایت مقصود یا نظیر آن واقع شود، خواه کار ارتکابی نوعاً موجب وقوع آن جنایت یا نظیر آن بشود، خواه نشود.
ب- هرگاه مرتکب، عمداً کاری انجام دهد که نوعاً موجب جنایت واقع شده یا نظیر آن، می‌گردد، هرچند قصد ارتکاب آن جنایت و نظیر آن را نداشته باشد ولی آگاه و متوجه بوده که آن کار نوعاً موجب آن جنایت یا نظیر آن می‌شود.
پ- هرگاه مرتکب قصد ارتکاب جنایت واقع شده یا نظیر آن را نداشته و کاری را هم که انجام داده است، نسبت به افراد متعارف نوعاً موجب جنایت واقع شده یا نظیر آن، نمی‌شود لکن درخصوص مجنیٌ علیه، به علت بیماری، ضعف، پیری یا هر وضعیت دیگر و یا به علت وضعیت خاص مکانی یا زمانی نوعاً موجب آن جنایت یا نظیر آن می‌شود مشروط بر آنکه مرتکب به وضعیت نامتعارف مجنیٌ علیه یا وضعیت خاص مکانی یا زمانی آگاه و متوجه باشد.
ت- هرگاه مرتکب قصد ایراد جنایت واقع شده یا نظیر آن را داشته باشد، بدون آنکه فرد یا جمع معینی مقصود وی باشد، و در عمل نیز جنایت مقصود یا نظیر آن، واقع شود، مانند اینکه در اماکن عمومی بمب گذاری کند.
تبصره ۱- در بند(ب) عدم آگاهی و توجه مرتکب باید اثبات گردد و در صورت عدم اثبات، جنایت عمدی است مگر جنایت واقع شده فقط به علت حساسیت زیاد موضع آسیب، واقع شده باشد و حساسیت زیاد موضع آسیب نیز غالباً شناخته شده نباشد که در این صورت آگاهی و توجه مرتکب باید اثبات شود و در صورت عدم اثبات، جنایت عمدی ثابت نمی‌شود.
تبصره ۲- در بند(پ) باید آگاهی و توجه مرتکب به اینکه کار نوعاً نسبت به مجنیٌ علیه، موجب جنایت واقع شده یا نظیر آن می‌شود ثابت گردد و درصورت عدم اثبات، جنایت عمدی ثابت نمی‌شود.
به بیان دیگر در قتل عمد ، قاتل هم قصد فعل ( انجام کار ) را دارد و هم قصد نتیجه .
انواع قتل عمد
در قانون قتل عمد به 4 نوع تقسیم شده است :
- قصد ارتکاب قتل وجود نداشته باشد و عمل هم نوعا منجر به قتل و مرگ نشود ، لکن بدلیل شرایط خاص مقتول همچون بیماری، کهولت و … موجب مرگ وی شود و قاتل از شرایط خاص مقتول آگاه باشد.
- چنانچه قصد فعل و نتیجه وجود داشته باشد، لکن شخصی که فعل بر روی آن انجام شده است، شخص معین مورد نظر نمی باشد.
- قاتل قصد ایراد جنایت را داشته باشد لکن فرد یا جمع مورد نظر او وجود نداشته نباشد و در عمل هم قتل یا جنایت واقع شود.
- چنانچه قصد فعل وجود داشته باشد لکن قصد نتیجه یعنی کشتن و قتل وجود نداشته باشد ولی عمل نوعا کشنده باشد و قاتل بداند که عمل او در نهایت منتهی به قتل می شود.
مجازات قتل عمد
- بر اساس ماده 381 قانون مجازات اسلامی :
مجازات قتل عمدی در صورت تقاضای ولی دم و وجود سایر شرایط مقرر در قانون، قصاص و در غیر این صورت مطابق مواد دیگر این قانون از حیث دیه و تعزیر عمل می گردد.
- بر اساس ماده 301 قانون مجازات اسلامی:
قصاص در صورتی ثابت می‌شود که مرتکب، پدر یا از اجداد پدری مجنی علیه نباشد و مجنی علیه، عاقل و در دین با مرتکب مساوی باشد.
تبصره ـ چنانچه مجنی علیه مسلمان باشد، مسلمان نبودن مرتکب، مانع قصاص نیست.
- بر اساس ماده 302 قانون مجازات اسلامی:
درصورتی که مجنیٌ علیه دارای یکی از حالات زیر باشد، مرتکب به قصاص و پرداخت دیه، محکوم نمی‌شود:
الف- مرتکب جرم حدی که مستوجب سلب حیات است.
ب- مرتکب جرم حدی که مستوجب قطع عضو است، مشروط بر اینکه جنایت وارد شده، بیش از مجازات حدی او نباشد، در غیر این صورت، مقدار اضافه بر حد، حسب مورد، دارای قصاص و یا دیه و تعزیر است.
پ- مستحق قصاص نفس یا عضو، فقط نسبت به صاحب حق قصاص و به مقدار آن قصاص نمی‌شود.
ت – متجاوز و کسی که تجاوز او قریب الوقوع است و در دفاع مشروع به شرح مقرر در ماده(۱۵۶) این قانون جنایتی بر او وارد شود.
ث- زانی و زانیه در حال زنا نسبت به شوهر زانیه در غیر موارد اکراه و اضطرار به شرحی که در قانون مقرر است.
تبصره ۱- اقدام در مورد بندهای(الف)، (ب) و (پ) این ماده بدون اجازه دادگاه جرم است و مرتکب به تعزیر مقرر در کتاب پنجم «تعزیرات» محکوم می‌شود.
تبصره ۲- در مورد بند(ت) چنانچه نفس دفاع صدق کند ولی از مراتب آن تجاوز شود قصاص منتفی است، لکن مرتکب به شرح مقرر در قانون به دیه و مجازات تعزیری محکوم می‌شود.
بر اساس ماده 612 قانون مجازات اسلامی :
هر کس مرتکب قتل عمد شود و شاکی نداشته یا شاکی داشته ولی از قصاص گذشت کرده باشد یا بهر علت قصاص نشود در صورتی که اقدام وی موجب اخلال در نظم و صیانت و امنیت جامعه یا بیم تجری مرتکب یا دیگران گردد دادگاه مرتکب را به حبس از سه تا ده سال محکوم می‌نماید.
تبصره – در این مورد معاونت در قتل عمد موجب حبس از یک تا پنج سال خواهد بود. (این تبصره، به موجب قانون کاهش مجازات‌های حبس تعزیری، نسخ شد)
نحوه شکایت در جرم قتل عمد :
جرم قتل واجد یک جنبه کیفری می باشد و تعقیب آن با تقدیم شکواییه آغاز می شود .
این شکواییه می تواند به صورت کتبی و یا شفاهی باشد و به دادسرا تحویل داده می شود.
در این جرم، بازپرس به دستور دادستان تحقیقات را آغاز می نماید و نکته حائز اهمیت این است که :
دادستان قادر نمی باشد تحقیقات این جرم را انجام دهد مگر اینکه این جرم به صورت مشهود انجام شده باشد، بعد از تکمیل تحقیقات و احراز مجرمیت قاتل، دادستان پرونده را به دادگاه کیفری یک ارجاع می نماید و ادامه روند رسیدگی با دادگاه خواهد بود .
انواع جرم قتل
۱- جرم قتل عمد
که در صدر مقاله به شرح و بسط توضیح داده شده است .
در این جرم، قاتل هم قصد فعل ( انجام کار ) را دارد و هم قصد نتیجه .
۳- جرم قتل شبه عمد
در این جرم قصد فعل وجود دارد لکن قصد نتیجه که (کشتن فرد) می باشد وجود نداشته بطور مثال در تصادفات رانندگی که منجر به قتل می شود ، می توان اشاره نمود .
۳- جرم غیر عمد (خطای محض)
در ابن جرم همانطور که از عنوان آن پیداست نه قصد فعل وجود دارد نه قصد نتیجه بطور مثال زمانی که شکارچی به قصد شکار به سمت حیوانی شلیک می نماید لکن گلوله بصورت اشتباه به انسانی برخورد نموده و موجب مرگ آن انسان می شود .
پرداخت دیه در قتل عمد
بر اساس قانون مجازات اسلامی، مجازات قتل عمد قصاص می باشد لکن درصورتی گذشت اولیای دم می توانند به جای قصاص ، تقاضای دیه نمایند .
بر اساس ق.م.ا دیه مالی است که :
“در شرع مقدس برای ایراد جنایات غیر عمدی و جنایات عمدی در مواردی که قصاص امکان پدیر نمی باشد ، در نظر گرفته می شود .”
دیه کامل در سال ۱۴۰۲ بصورت ذیل در نظر گرفته شده است :
- دیه کامل در ماه غیرحرام : ۹۰۰ میلیون تومان
- دیه کامل در ماه حرام: به میزان یک سوم تعلیظ می شود ( ۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان)
رضایت در جرم قتل
درصورت گدشت اولیای ذم قاتل آزاد نخواهد شد زیرا جرم قتل عمد واجد جنبه کبفرب بوده و به دلیل اینکه که عمل قاتل باعث اخلال در نظم جامعه و سلب امنیت و آسایش عمومی شده است، دادگاه می تواند قاتل را به سه الی ده سال حبس محکوم کند. البته تصمیم دادگاه در این خصوص که در قالب حکم بیان می گردد قابل اعتراض و تجدیدنظر می باشد .
رد فاضل دیه
این مفهوم در قانون مجازات اسلامی وجود داشته و زمانی معنا پیدا می کند که :
- قاتل مرد و مقتول زن باشد . و از آنجاییکه طبق ماده ۵۵۰ قانون مجازات اسلامی:
مبلغ دیه زن نصف دیه مرد می باشد ، در اینجا ولی دم زمانی می تواند تقاضای قصاص نماید که نصف دیه را به خانواده ی قاتل پرداخت نماید لکن در غیر انصورت قصاص منتفی و ملزم به دریافت دیه می باشد .
- حالت بعدی زمانی پیش می آید که :
مقتول توسط دو نفر یا بیشتر به قتل می‌رسد. در اینصورت چنانچه این جرم به هر دو نفر منتسب شود و حکم صادرشده قصاص باشد، اولیای دم ملزم خواهند بود قبل از قصاص مابه تفاوت دیه را به خانواده ی قاتلین بپردازند و بعد تقاضای اجرای قصاص را بنمایند .
برای اطلاع از این جرم و قوانین و مقررات حاکم بر آن ، می توانید از مشاوره تخصصی گروه وکلای یکتا بهره برده تا ضمن بهری گیری از علم و دانش و تخصص وکلای خود، شما را در طی نمودن این مسیر و هم چنین اخد نتیجه مطلوب یاری رسانند .
