کلاهبرداری

کلاهبرداری

امروزه با توجه به پیشرفت روزافزون تکنولوژی و تخصصی تر شدن مسائل ؛ کلاهبرداری چه بصورت سنتی و چه بصورت کلاهبرداری اینترنتی رواج بسیاری پیدا کرده است به طوری که افراد از طریق توسل به روش ها و شیوه های متقلبانه سعی در بردن مال قربانی می نمایند .

تعریف کلاهبرداری :

بر اساس ماده 1 قانون تشدید ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری :

“هرکس از راه حیله و تقلب مردم را به وجود شرکتها یا تجارتخانه ها یا کارخانه ها یا موسسات موهوم یا به داشتن اموال و اختیارات واهی فریب دهد یا به امور غیر واقع امیدوار نماید یا از حوادث و پیش‌آمدهای غیر واقع بترساند و یا اسم و یا عنوان مجعول اختیار کند و به یکی از وسایل مذکور و یا وسایل تقلبی دیگر وجوه و یا اموال یا اسناد یا حوالجات یا قبوض یا مفاصاحساب و امثال آنها تحصیل کرده و از این راه مال دیگری را ببرد کلاهبردار محسوب و علاوه بر رد اصل مال به صاحبش، به حبس از یک تا ۷ سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است محکوم می‌شود.

در صورتی که شخص مرتکب بر خلاف واقع عنوان یا سمت ماموریت از طرف سازمانها و موسسات دولتی یا وابسته به دولت یا شرکتهای دولتی یا شوراها یا شهرداریها یا نهادهای انقلابی و به طور کلی قوای سه گانه و همچنین نیروهای مسلح و نهادها و موسسات مامور به خدمت عمومی اتخاذ کرده یا اینکه جرم با استفاده از تبلیغ عامه از طریق وسایل ارتباط جمعی از قبیل رادیو ، تلویزیون ، روزنامه و مجله یا نطق در مجامع و یا انتشار آگهی چاپی یا خطی صورت گرفته باشد یا مرتکب از کارکنان دولت یا موسسات و سازمانهای دولتی یا وابسته به دولت یا شهرداریها یا نهادهای انقلابی و یا به طور کلی از قوای سه گانه و همچنین نیروهای مسلح و مامورین به خدمت عمومی باشد علاوه بر رد اصل مال به صاحبش به حبس از ۲ تا ده سال و انفصال ابد از خدمات دولتی و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است محکوم می‌شود.”…

عناصر جرم کلاهبرداری

کلاهبرداری نیز همانند سایر جرائم دارای سه عنصر مادی، معنوی و قانونی می باشد که  وجود آن برای تحقق این جرم لازم می باشد .

الف) عنصر مادی

توسل به وسایل متقلبانه و سپس بردن مال شخص قربانی

نکته حائز اهمیت این است که :

جرم کلاهبرداری جرمی مرکب و دارای دو جزء می باشد . بدین صورتکه جزء اول توسل به وسایل متقلبانه و جزء دیگر برداشتن مال شخص قربانی می باشد .

ب) عنصر قانونی

ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری

ج) عنصر معنوی

فریب  قربانی و بردن مال وی

انواع کلاهبرداری

کلاهبرداری با توجه به ارکان آن اقسامی دارد که عبارتند از :

الف) کلاهبرداری ساده

بر اساس تبصره یک قانون مجازات مرتکبین ارتشا ، اختلاس و کلاهبرداری :

شخصی که با فریب دادن، مردم را به امور غیر واقعی مانند اینکه به وجود اموال و امتیازات در مؤسسه یا شرکت خیالی امیدوار کند یا برعکس، ازحوادثی که وجود واقعی ندارد، دیگران را بترساند و از این طریق اموال و اسناد مردم را مورد ربایش قرار بدهد، مرتکب جرم کلاهبرداری شده است. به این نوع از کلاهبرداری، کلاهبرداری ساده گفته میشود.

بطور مثال شخص با توسل به وسایل متقلبانه خود را وکیل معرفی کرده و یا مدیر آموزش و پرورش معرفی کرده و ازین طریق هزینه هزینه های گزافی را دریافت می نماید .

ب) کلاهبرداری مشدد

هر گاه شخصی خود را مأمور از طرف سازمان یا ارگان های دولتی یا وابسته به دولت معرفی نماید و یا اینکه خود فرد، از کارمندان دولتی یا وابسته به دولت باشد و از این طریق مرتکب جرم کلاهبرداری شود، این نوع کلاهبرداری مشدد نامیده می شود .

ادله اثبات جرم کلاهبرداری

اقرار

بر اساس ماده 164 قانون مجازات اسلامی :

اقرار عبارت از اخبار شخص به ارتکاب جرم از جانب خود است.

اقرار می­‌تواند به صورت شفاهی و یا کتبی باشد ، هم چنین اقرار می بایست شفاف و بدون ابهام باشد،

هم چنین شخص مقر نیز باید شرایطی داشته باشد، بدین معنا که حین اقرار  عاقل، بالغ، عادل و مختار باشد.

اقرار مهم ترین ادله برای اثبات این جرم بوده که از توان اثباتی بالایی برخوردار است و درصورت اقرار نوبت به ادله دیگر نمی رسد .

در جرایم کیفری از جمله کلاهبرداری تنها یکبار اقرار متهم برای اثبات مجرمیت وی کافی می باشد .

شهادت

بر اساس ماده 174 قانون مجازات اسلامی:

“شهادت عبارت از اخبار شخصی غیر از طرفین دعوی به وقوع یا عدم وقوع جرم توسط متهم یا هر امر دیگری نزد مقام قضایی است.”

شاهد برای شهادت دادن می بایست شرایط شرعی شهادت از جمله بلوغ،عقل، ایمان، طهارت و … را داشته باشد و داشتن این شرایط و ویژگی ها در حین ادای شهادت مهم است نه زمان تحمل شهادت .

بر اساس ماده 199 قانون مجازات اسلامی:

نصاب شاهد برای جرم کلاهبرداری دو نفر (شاهد مرد) می باشد .

سوگند

بر اساس ماده 201 قانون مجازات اسلامی :

سوگند عبارت از گواه قراردادن خداوند بر درستی گفتار اداء کننده سوگند است.

هم چنین ادا کننده سوگند می بایست واجد شرایطی در زمان ادای سوگند باشد که عبارتند از عقل، بلوغ، اختیار و قصد

سوگند می بایست صریح و بدون ابهام باشد.

بر اساس ماده 208 قانون مجازات اسلامی:

حدود و تعزیرات با سوگند نفی یا اثبات نمی‌شود لکن قصاص، دیه، ارش و ضرر و زیان ناشی از جرائم، مطابق مقررات این قانون با سوگند اثبات می‌گردد. به بیان دیگر،

تحقق جرم کلاهبرداری با سوگند اثبات نمی شود لکن سوگند می‌تواند در اثبات ضرر و زیان ناشی از کلاهبرداری موثر واقع شود.

علم قاضی

بر اساس ماده 211 قانون مجازات اسلامی :

“علم قاضی عبارت از یقین حاصل از مستندات بیّن در امری است که نزد وی مطرح می‌شود. در مواردی که مستند حکم، علم قاضی است، وی موظف است قرائن و امارات بیّن مستند علم خود را به طور صریح در حکم قید کند.عبارت است از اینکه قاضی با توجه به مستنداتی که وی ارائه شده است، به کمک کارشناسان و شرایط موجود در موضوع به یقین برسد.”

مجازات کلاهبرداری

همانطور که در مقاله اشاره کردیم کلاهبرداری به 2 نوع ساده و مشدد تقسیم می شود و هر کدام ازین جرائم دارای مجازات خاص خود می باشند که به شرح ذیل است :

الف ) مجازات کلاهبرداری از نوع ساده :

• حبس از یک تا هفت سال
• رد اصل مال به صاحبش
• پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ نموده

ب) مجازات کلاهبرداری از نوع مشدد :

• رد اصل مال به صاحبش
• حبس از دو تا ده سال
• پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ نموده

تفاوت خیانت در امانت با کلاهبرداری

توجه به این نکته ضروری است که
تفاوت عمده جرم کلاهبرداری و خیانت در امانت این است که در جرم خیانت در امانت

• الف) در ابتدا عنصر سپردن وجود دارد یعنی فرد چیزی را به دیگری می سپارد . و بعد از مطالبه آن توسط صاحب و یا مالک مال
• ب) شخص امین از استرداد آن  مال خودداری می کند .

اگر عنصر سپردن در عملی نمود پیدا کند جرم تحقق یافته قطع به یقین خیانت در امانت است نه کلاهبرداری زیرا در جرم کلاهبرداری ، در ابتدا شخص با توسل به وسایل متقالبانه سعی در فریب و بردن مال شخص قربانی می نماید به عبارتی دیگر :

در جرم کلاهبرداری توسل به وسایل متقلبانه قبل از بردن مال انجام می پذیرد در صورتیکه در جرم خیانت در امانت در ابتدا مال به امبن سپرده می شود  و بعد از مطالبه مالک، امین با توسل به وسایل متقلبانه از استرداد مال خودداری می نماید . و

و هم چنین در جرم کلاهبرداری عنصر سپردن عملا کاربردی ندارد .

نکات کلیدی

1. برای تحقق جرم کلاهبرداری بردن مال الزاما می بایست از طریق توسل به وسایل متقلبانه باشد .
2. جرم کلاهبرداری تنها از طریق فعل مثبت تحقق می یابد نه فعل منفی
3. جعل و استفاده از سند مجعول نیز به نوعی مانور متقلبانه و توسل به وسایل متقلبانه محسوب می شود .

جرایم در حکم کلاهبرداری

1. تبانی برای بردن مال غیر
2. انتقال مال غیر به اشخاص ثالث و یا اطلاع انتقال گیرنده از متعلق به غیر بودن مال موضوع قرارداد
3. اقدام شخص جهت انتقال طلب خود به شخص ثالث و متعاقبا اخذ آن از مدیون سابق خود یا انتقال مجدد طلب واگذار شده به غیر.
4. معرفی مال غیر به عوض مال خود به دستگاههای حاکمیتی
5. تقاضای ثبت ملک از سوی امین
6. انجام تقاضای ثبت ملک از سوی وارث علیرغم علم و اطلاع وارث به انتقال ملک از سوی مورث خود به شخص ثالث و یا سلب مالکیت مورث
7. تقویم متقلبانه سهم الشرکه از سوی شرکای شرکت به میزان بیشتر از ارزش واقعی معاملاتی مال تعرفه شده
8. خیانت یا تبانی متصرف ملک برای ثبت ملک بنام شخص ثالث و یا متصرف قلمداد نمودن خود جهت ثبت ملک بنام خود
9. اظهارخلاف واقع موسسین و یا مدیران شرکت تجاری با مسئولیت محدود، تضامنی، نسبی در خصوص تودیع و پرداخت تمامی سهم الشرکه غیرنقدی در اوراق و اسناد مالی مربوطه جهت ثبت شرکت های مذکور.

کلاهبرداری تا حد نصاب مالی 100 میلیون تومان

جرم کلاهبرداری تا مبلغ 100 میلیون تومان قابل گذشت می باشد .

و همانطورکه در تبصره ماده 104 اصلاحی قانون مجازات اسلامی بیان داشته :

چنانچه جرائمی قابل گذشتی در زمره جرائم درجه 4 تا 8 باشد ،مجازات حبس آن جرم به نصف تقلیل می یابد،

بنابراین مجازات حبس 1 تا 7 سالی که درماده 1 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس وکلاهبرداری  برای جرم کلاهبرداری در نظر گرفته شده است، به نصف یعنی (به 6 ماه تا حداکثر سه سال و نیم )کاهش خواهد یافت.

رضایت شاکی در کلاهبرداری

علی رغم قابل گذشت بودن جرم کلاهبرداری تا حد نصاب 100 میلیون تومان ، گذشت شاکی تاثیری در جنبه عمومی جرم نداشته و تنها می تواند از جهات تخفیف مجازات قرار گرفته و از سوی دادگاه اعمال شود . به این دلیل که جرائم کیفری علاوه بر یک جنبه خصوصی دارای یک جنبه عمومی بوده که  تصمیم گیری در اینخصوص در ید شخص شاکی و یا مدعی خصوصی نمی باشد .

 

با توجه به حجم و پیچیدگی های بالای مباحث کلاهبرداری، برای اطلاع از این جرم و قوانین و مقررات حاکم بر آن ، می توانید از مشاوره تخصصی گروه وکلای یکتا بهره برده تا ضمن بهری گیری از علم و دانش و تخصص وکلای خود، شما را در طی نمودن این مسیر و هم چنین  اخد نتیجه مطلوب یاری رسانند  .